Οι αρύβαλλοι στην αρχαία Ελλάδα ήταν μικρά δοχεία αρωματικού λαδιού (όπως και οι λήκυθοι και τα αλάβαστρα). Συγκεκριμένα ήταν μικρά φιαλίδια με ύψος να κυμαίνεται από 5 - 13 εκ., με κυκλικό (στην αρχή) σώμα και στενό άνοιγμα.
Αρύβαλλος με τη μορφή κοχυλιών,
Σχήμα ποδιού, 500 π.Χ.
Με τις μικρές διαστάσεις του επιδιώκονταν η εξοικονόμηση περιεχομένου καθώς φυλάσσονταν, κυρίως, πολυτελή αρώματα.
Οι αγγειοπλάστες συνήθιζαν να πειραματίζονται δημιουργικά με διάφορα σχήματα με τους αρύβαλλους.
Υπήρχαν αρύβαλλοι με λαβές αλλά και χωρίς λαβές (420 π.Χ. και έπειτα) με στρογγυλή ή με επίπεδη βάση.
Το υλικό με το οποίο κατασκευαζόταν ήταν ο πηλός, αλλά υπάρχουν και παραδείγματα από ασβεστόλιθο, χαλκό και άλλα μέταλλα. Οι χάλκινοι - μεταλλικοί αρύβαλλοι γνωρίζουν μεγάλη διάδοση κυρίως στα ελληνιστικά χρόνια (3°-2° αι. π.Χ.).
Ο σφαιρικός αρύβαλλος ποικίλλει σύμφωνα με τον Beazley σε δύο βασικούς τύπους: τον "κορινθιακό" τύπο και τον "αττικό τύπο".
Ο Κορινθιακός σφαιρικός αρύβαλλος κοσμείται με σειρές άνθεων ή με ζωφόρους που αντλούν τα θέματά τους από την καθημερινή ζωή και τον μύθο.
Επίσης κοσμείται και από ζωφόρους με ζώα ή φανταστικά όντα, αποτελώντας τα τελευταία τη συνηθέστερη διακόσμηση.
μάχη Ηρακλή με τη λερναία ύδρα
Ένας αρύβαλλος πρωτοκορινθιακού ρυθμού με πολεμική παράσταση, παράσταση κυνηγιού
λεόντων και παράσταση κυνηγιού που φιλοξενείται στο Βρετανικό Μουσείο
είναι αξιοθαύμαστο δείγμα ελληνικής κεραμικής και μικρογραφικής
αγγειογραφίας.
Βρέθηκε σε κάποιον τάφο κοντά στο δρόμο προς τη Λιβαδειά το 1886 - 1888 και αγοράστηκε στη Θήβα από τον Μάλκομ Μακμίλλαν, ο οποίος το δώρισε στο Βρετανικό Μουσείο την άνοιξη του 1889, λίγο πριν ξεκινήσει για εξερευνητική αποστολή γι αυτό ο αρύβαλλος ονομάστηκε "Αρύβαλλος Μακμίλλαν"
Ο λαιμός είναι σχηματισμένος σε μορφή λεοντοκεφαλής που βρυχάται.
Η πλατιά λαβή που καταλήγει στην κορυφή του κρανίου ανάμεσα στα αυτιά είναι διακοσμημένη με γοργόνειο
αρχαϊκού τύπου και φαρδιά πλεξούδα. Ο λαιμός είναι διακοσμημένος με
φοίνικες. Η αγγειογραφία γύρω από το σώμα εικονίζει τρεις σκηνές. Η
πρώτη σκηνή, ύψους 2 εκατοστών εικονίζει μάχη στην οποία παίρνουν μέρος
17 οπλισμένοι πολεμιστές. Η δεύτερη σκηνή ύψους ενός εκατοστού
εικονίζει καλπάζουσα ιπποδρομία, στην οποία παίρνουν μέρος έξι νεαροί
ιππείς. Η
τελευταία και εκπληκτικότερη σκηνή, ύψους μόλις τεσσάρων χιλιοστών
εικονίζει κυνήγι λαγού με οκτώ σκύλους, έναν άνθρωπο και ένα θήραμα, που
μπορεί να είναι λαγός, αλεπού ή τσακάλι. Το σύνολο των αγγειογραφιών
ολοκληρώνεται με μια ταινία που εικονίζει ακτίνες.
Ο
αττικός τύπος έχει σώμα στρογγυλό και διακρίνεται από τον κορινθιακό
χάρις στο ημισφαιρικό του στόμιο, και την επίπεδη ή στρογγυλή βάση.
Συνήθως έχει δυο λαβές, αλλά σπανιότερα μπορεί να έχει μία μόνο, ενώ από το 420 και εξής δεν έχει καθόλου λαβές.
Ο αττικός σφαιρικός αρύβαλλος κοσμείται με θέματα που αντλούνται από την καθημερινή ζωή. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι αθλητικές σκηνές, οι σκηνές εραστή και ερωμένου και παιδιά με αμαξίδια.
Αναπαράσταση δύο εφήβων που παλεύουν, 490 – 480 π.Χ.
Νέος που τρέχει προς τα δεξιά και τον καταδιώκουν φτερωτοί Έρωτες
Νέος ιματιοφόρος, με ταινία στην κεφαλή, τρέχει προς τα δεξιά, καταδιωκόμενος από δύο φτερωτούς Έρωτες Πηγή: www.lifo.gr
Νέος ιματιοφόρος, με ταινία στην κεφαλή, τρέχει προς τα δεξιά, καταδιωκόμενος από δύο φτερωτούς Έρωτες. Πηγή: www.lifo.gr
Νέος ιματιοφόρος, με ταινία στην κεφαλή, τρέχει προς τα δεξιά, καταδιωκόμενος από δύο φτερωτούς Έρωτες. Πηγή: www.lifo.gr
Επίσης φέρουν μια δεύτερη διακοσμητική ζώνη στον ώμο του αγγείου, την οποία συνήθως γεμίζουν με τον ίδιο τρόπο ζώα ή μορφές (π.χ. Ερωτες) πετούν οριζόντια. Συνήθως η επάνω επιφάνεια του στομίου δεν φέρει διακόσμηση ή σε άλλες περιπτώσεις ο χώρος χρησιμοποιείται για μια λεπτή επιγραφή - υπογραφή και με αυτόν τον τρόπο δηλώνεται το όνομα αυτού που το κατασκεύασε ή το διακόσμησε (π.χ. "Δούρις εποησε" - ο παραπάνω αρύβαλλος με τον νέο και τους Έρωτες), ή άλλες φορές δηλώνεται το όνομα κάποιου ΚΑΛΟΥ.
Εκτός από τους παραπάνω τύπους αρυβάλλων υπήρχαν και οι λακωνικοί αρύβαλλοι, οι αρύβάλλοι τύπου «Φικελλούρων» και οι μελαμβαφείς αρύβαλλοι.
Η πιο γνωστή χρήση του αρύβαλλου ήταν για καλλυντική χρήση ελαίων και στα δύο φύλλα με ιδιαίτερη όμως σημασία στους άρρενες αθλητές, κάνοντας τον αρύβαλλο αναπόσπαστο κομμάτι του βασικού εξοπλισμού τους (στλεγγίδα - σφουγγάρι- αρύβαλλος). Οι αθλητές συνήθιζαν να αλείφουν για λόγους υγιεινής το σώμα τους με ελαιόλαδο πριν από κάθε προπόνηση ή αγώνα. Στη συνέχεια αφού τελείωνε η άσκηση αφαιρούσαν το ελαιόλαδο μαζί με την σκόνη και τον ιδρώτα με ένα μεταλλικό εξάρτημα, τη στλεγγίδα. Μετά τους αγώνες η τεχνική μάλαξη των μυών με ελαιόλαδο βοηθούσε στην ξεκούραση - χαλάρωση του αθλητή, αποτελώντας επίσης και το τελευταίο στάδιο του καλλωπισμού τους.
Επίσης οι αρύβαλλοι χρησιμοποιούνταν σαν κτερίσματα σε τάφους αλλά και για σπονδές.
