Η ΣΤΗΛΗ ΤΟΥ ΜΑΡΚΙΑΝΟΥ

Η Στήλη του Μαρκιανού είναι βυζαντινή στήλη η οποία τοποθετήθηκε προς τιμή του αυτοκράτορα Μαρκιανού, του τελευταίου της δυναστείας του Θεοδοσίου του Α΄ (450 - 457 μ.Χ.)

όπως είναι σήμερα

   

 ...και σε αναπαράσταση

Βρίσκεται στην περιοχή Φατίχ της Κωνσταντινούπολης και αποτελείται από τρία μέρη: τη βάση με το ανάγλυφο, έναν κίονα ύψους 10 περίπου μέτρων και την κορυφή όπου βρίσκεται ένα μαρμάρινο  κορινθιακό κιονόκρανο και μια βάση από πάνω με διακόσμηση αετών στις γωνίες (Εδώ να πούμε ότι υπήρχε  πάνω από τη βάση άγαλμα του αυτοκράτορα, το οποίο όμως έχει χαθεί). 

αναπαράσταση του κιονόκρανου με τη βάση και την πιθανή μορφή του αγάλματος

  

όπως σώζεται σήμερα ο αετός

Και οι τέσσερις πλευρές της βάσης διαθέτουν ανάγλυφες διακοσμήσεις. Στις τρεις από αυτές υπάρχουν δακτύλιοι μέσα στους οποίους βρίσκονται ασπίδες, που φέρουν σταυρό με έξι κεραίες. Τη βόρεια όμως πλευρά της βάσης κοσμούσαν δύο φτερωτές Νίκες από τις οποίες η μια σώζεται σε καλή κατάσταση, ενώ από την άλλη σώζεται τμήμα του φτερού της. 

 

η πλευρά με τις Νίκες

  

αναπαράσταση της ίδιας πλευράς

Στην ύπαρξη αυτής της φιγούρας οφείλεται και η τούρκικη ονομασία της στήλης  ως  η "κολόνα με τις κόρες".

Πάνω από την παράσταση των φτερωτών Νικών διακρίνεται ακόμη η αναθηματική επιγραφή στα λατινικά, με χαρακτήρες αρκετά βαθουλούς εξαιτίας του γεγονότος ότι αρχικά ήταν μέσα τους προσαρμοσμένα μεταλλικά γράμματα:

"PRINCIPIS HANC STATVAM MARCIANI / CERNE TORUMQVE / PRAEFECTVS VOVIT QVOD TATIANUS / OPUS." 

Περίεργο είναι το γεγονός ότι η βάση είναι τοποθετημένη με διεύθυνση από τα βορειοδυτικά προς τα νοτιοανατολικά, ενώ το κιονόκρανο και η βάση του αγάλματος έχουν διεύθυνση από βορρά προς νότο. Η εμφανής έλλειψη ευθυγράμμισης μεταξύ βάσης και κιονόκρανου έχει προταθεί ότι οφείλεται στην ανάγκη να στραφεί το άγαλμα προς την κατεύθυνση όπου βρισκόταν ο Ναός των Αγίων Αποστόλων. 

 

πιθανή μορφή των Αγίων Αποστόλων, του Μαυσωλείου της Πόλης. Εδώ θάβονταν οι αυτοκράτορες με τις συζύγους τους  μέχρι τον 11ο αιώνα. Μεταξύ 1456 - 1461 κατεδαφίστηκε και  αντικαταστάθηκε από το μεγάλο τζαμί του Μεχμέτ Φατίχ.

Ο ΛΕΩΝ ΤΗΣ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ

Βρίσκεται 13 χλμ. έξω από τη Λιβαδειά, στον παλιό εθνικό δρόμο προς τη Λαμία.

Το επιτύμβιο μνημείο στήθηκε, σύμφωνα και με τον Παυσανία, προς τιμή των Θηβαίων ιερολοχιτών που έπεσαν στη μάχη της Χαιρώνειας στις 2 Αυγούστου του 338 π.Χ., στην οποία αναδείχθηκαν νικητές οι Μακεδόνες. Όταν μετά τη νίκη του ο Φίλιππος Β’ επέτρεψε την ταφή των νεκρών, ο Λέων της Χαιρώνειας στήθηκε για να δείξει το σημείο ταφής τους. Πράγματι, ανασκαφές στο σημείο έφεραν στο φως τους σκελετούς 254 ανδρών και μέρος του οπλισμού τους, πιθανόν τους νεκρούς του Ιερού Λόχου. Από αυτούς, δύο είχαν αποτεφρωθεί και οι υπόλοιποι απλά ενταφιαστεί.

Είναι καθιστό στα πίσω πόδια σε ένα μαρμάρινο βάθρο και έχει ύψος 5,30 μέτρα (το βάθρο 3 μ.). Το στόμα του είναι μισάνοιχτο σαν να βγαίνει ο βρυχηθμός του και κοιτάζει περήφανα ελαφρώς δεξιά. Το όνομα του γλύπτη δε διασώζεται.

Το βάθρο όμως κάποτε κατέρρευσε και το άγαλμα έπεσε στο έδαφος και έσπασε. Το 1818 ο Άγγλος Crawford, έκανε μια πρόχειρη ανασκαφή και αποκάλυψε το κεφάλι και μερικά ακόμη τμήματα του αγάλματος. Ωστόσο κατάλαβε ότι το καλύτερο που είχε να κάνει ήταν να τα βάλει πάλι στο έδαφος αφού οι Τούρκοι είχαν άλλους σκοπούς...

Επίσης λέγεται ότι και ο Οδυσσέας Ανδρούτσος   που είχε αναλάβει το αρματολίκι της Λιβαδειάς για λογαριασμό του Αλή Πασά των Ιωαννίνων, οργάνωσε ένα πρόχειρο συνεργείο από ντόπιους χωρικούς, με τη βοήθεια των οποίων κατόρθωσε να φέρει στην επιφάνεια τα περισσότερα τμήματα του λέοντα. Την ίδια χρονιά ο Γάλλος περιηγητής και χαράκτης L. Dupré θα επισκεφθεί τη Χαιρώνεια και θα απεικονίσει για πρώτη φορά τα μέλη του αγάλματος.

Η οριστική αναστήλωση του μνημείου φέρεται να έγινε το 1902 - 1903. 

 πριν την αναστήλωση, τέλη 18ου αιώνα

 

 Μετά την αναστήλωση

1923

δυο πελαργοί στο κεφάλι του

καρτποστάλ εποχής

υδατογραφία του Skene James, 1838-1845.

...και από εδώ δείτε από κοντά (ζουμ) το μνημείο  ΚΛΙΚ

ΜΝΗΜΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΚΛΕΙΔΙΟΥ

Σαν σήμερα 29 Ιουλίου διεξήχθη η Μάχη του Κλειδιού μεταξύ της Βυζαντινής και της Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας. Η μάχη αποτέλεσε το αποκορύφωμα της 50χρονης διαμάχης μεταξύ του Σαμουήλ της Βουλγαρίας και του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου και έληξε με τη νίκη των Βυζαντινών.

Διεξήχθη στην περιοχή μεταξύ των οροσειρών της Κερκίνης και του Δυτικού Ορβήλου, κοντά στο χωριό Κλειδί (σήμερα στη Βουλγαρία) 

 

Σε ανάμνηση της μάχης ανεγέρθηκε το Μνημείο Βασιλείου Β’ (Μνημείο Μάχης του Κλειδιού), το οποίο βρίσκεται στο 14ο χλμ Σιδηροκάστρου-Προμαχώνα.

 

Στην κορυφή του μνημείου είναι τοποθετημένο το σύμβολο Βυζαντίου, ο δικέφαλος αετός, ενώ στη μαρμάρινη στήλη είναι χαραγμένο το επίγραμμα:

"ΒΑΣΙΛΕΙΩ ΤΩ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙ ΜΝΗΜΟΝΕΣ ΔΕΙΝΩΝ ΑΕΘΛΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΗΣ ΤΟΔΕ ΛΑΪΝΟΝ ΕΠΙΓΟΝΟΙ ΣΤΗΣΑΝ ΔΟΞΗΣ ΑΪΔΙΟΝ"

Μνημείο όμως αφιερωμένο στον Σαμουήλ και στα θύματα της μάχης έχει δημιουργηθεί και στη Βουλγαρία 

Εδώ πρέπει  να αναφερθεί και η αποτρόπαια πράξη του Βασιλείου Β΄ προς τους Βουλγάρους αιχμαλώτους: 

Χώρισε τους αιχμαλώτους σε ομάδες των 100 ανδρών, τυφλώνοντας τους 99 αιχμαλώτους σε κάθε ομάδα και αφήνοντας τον τελευταίο με ένα μάτι, για να οδηγεί τους υπολοίπους στην πατρίδα τους.

Για αυτή την πράξη, ο Βασίλειος πήρε και το επίθετο «Βουλγαροκτόνος». 

Στις 6 Οκτωβρίου 1014, ο Σαμουήλ πέθανε από καρδιακή ανεπάρκεια, όταν είδε τους τυφλούς του στρατιώτες...

ΑΡΥΒΑΛΛΟΙ

Οι αρύβαλλοι στην αρχαία Ελλάδα ήταν μικρά δοχεία αρωματικού λαδιού (όπως και οι λήκυθοι και τα αλάβαστρα). Συγκεκριμένα ήταν μικρά φιαλίδια με ύψος να κυμαίνεται από 5 - 13 εκ., με κυκλικό (στην αρχή) σώμα και στενό άνοιγμα.

 Αρύβαλλος με τη μορφή κοχυλιών,

 

 Σχήμα ποδιού, 500 π.Χ.

Με τις μικρές διαστάσεις του επιδιώκονταν η εξοικονόμηση περιεχομένου καθώς φυλάσσονταν, κυρίως, πολυτελή αρώματα.

Οι αγγειοπλάστες συνήθιζαν να πειραματίζονται δημιουργικά με διάφορα σχήματα με τους αρύβαλλους.

Υπήρχαν αρύβαλλοι με λαβές αλλά και χωρίς λαβές (420 π.Χ. και έπειτα) με στρογγυλή ή με επίπεδη βάση.

Το υλικό με το οποίο κατασκευαζόταν ήταν ο πηλός, αλλά υπάρχουν και παραδείγματα από ασβεστόλιθο,  χαλκό και άλλα μέταλλα. Οι χάλκινοι - μεταλλικοί αρύβαλλοι γνωρίζουν μεγάλη διάδοση κυρίως στα ελληνιστικά χρόνια (3°-2° αι. π.Χ.).

Ο σφαιρικός αρύβαλλος ποικίλλει σύμφωνα με τον Beazley σε δύο βασικούς τύπους: τον "κορινθιακό" τύπο και τον "αττικό τύπο".

Ο Κορινθιακός σφαιρικός αρύβαλλος κοσμείται με σειρές άνθεων ή με ζωφόρους που αντλούν τα θέματά τους από την καθημερινή ζωή και τον μύθο.

Επίσης κοσμείται και από ζωφόρους με ζώα ή φανταστικά όντα, αποτελώντας τα τελευταία τη συνηθέστερη διακόσμηση.

μάχη Ηρακλή με τη λερναία  ύδρα

Ένας αρύβαλλος πρωτοκορινθιακού ρυθμού με πολεμική παράσταση, παράσταση κυνηγιού λεόντων και παράσταση κυνηγιού που φιλοξενείται στο Βρετανικό Μουσείο είναι αξιοθαύμαστο δείγμα ελληνικής κεραμικής και μικρογραφικής αγγειογραφίας.

Βρέθηκε σε κάποιον τάφο κοντά στο δρόμο προς τη Λιβαδειά το 1886 - 1888 και αγοράστηκε στη Θήβα από τον Μάλκομ Μακμίλλαν, ο οποίος το δώρισε στο Βρετανικό Μουσείο την άνοιξη του 1889, λίγο πριν ξεκινήσει για εξερευνητική αποστολή γι αυτό ο αρύβαλλος ονομάστηκε "Αρύβαλλος Μακμίλλαν"

Ο λαιμός είναι σχηματισμένος σε μορφή λεοντοκεφαλής που βρυχάται.

Η πλατιά λαβή που καταλήγει στην κορυφή του κρανίου ανάμεσα στα αυτιά είναι διακοσμημένη με γοργόνειο αρχαϊκού τύπου και φαρδιά πλεξούδα. Ο λαιμός είναι διακοσμημένος με φοίνικες. Η αγγειογραφία γύρω από το σώμα εικονίζει τρεις σκηνές. Η πρώτη σκηνή, ύψους 2 εκατοστών εικονίζει μάχη στην οποία παίρνουν μέρος 17 οπλισμένοι πολεμιστές. Η δεύτερη σκηνή ύψους ενός εκατοστού εικονίζει καλπάζουσα ιπποδρομία, στην οποία παίρνουν μέρος έξι νεαροί ιππείς. Η τελευταία και εκπληκτικότερη σκηνή, ύψους μόλις τεσσάρων χιλιοστών εικονίζει κυνήγι λαγού με οκτώ σκύλους, έναν άνθρωπο και ένα θήραμα, που μπορεί να είναι λαγός, αλεπού ή τσακάλι. Το σύνολο των αγγειογραφιών ολοκληρώνεται με μια ταινία που εικονίζει ακτίνες.

Ο αττικός τύπος έχει σώμα στρογγυλό και διακρίνεται από τον κορινθιακό χάρις στο ημισφαιρικό του στόμιο, και την επίπεδη ή στρογγυλή βάση.

Συνήθως έχει δυο λαβές, αλλά σπανιότερα μπορεί να έχει μία μόνο, ενώ από το 420 και εξής δεν έχει καθόλου λαβές.

Ο αττικός σφαιρικός αρύβαλλος κοσμείται με θέματα που αντλούνται από την καθημερινή ζωή. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι αθλητικές σκηνές, οι σκηνές εραστή και ερωμένου και παιδιά με αμαξίδια. 

 Αναπαράσταση δύο εφήβων που παλεύουν, 490 – 480 π.Χ.

 

Νέος που τρέχει προς τα δεξιά και τον καταδιώκουν φτερωτοί Έρωτες

Νέος ιματιοφόρος, με ταινία στην κεφαλή, τρέχει προς τα δεξιά, καταδιωκόμενος από δύο φτερωτούς Έρωτες Πηγή: www.lifo.gr

Νέος ιματιοφόρος, με ταινία στην κεφαλή, τρέχει προς τα δεξιά, καταδιωκόμενος από δύο φτερωτούς Έρωτες. Πηγή: www.lifo.gr

Νέος ιματιοφόρος, με ταινία στην κεφαλή, τρέχει προς τα δεξιά, καταδιωκόμενος από δύο φτερωτούς Έρωτες. Πηγή: www.lifo.gr

Επίσης φέρουν μια δεύτερη διακοσμητική ζώνη στον ώμο του αγγείου, την οποία συνήθως γεμίζουν με τον ίδιο τρόπο ζώα ή μορφές (π.χ. Ερωτες) πετούν οριζόντια. Συνήθως η επάνω επιφάνεια του στομίου δεν φέρει διακόσμηση ή σε άλλες περιπτώσεις ο χώρος χρησιμοποιείται για μια λεπτή επιγραφή - υπογραφή και με αυτόν τον τρόπο δηλώνεται το όνομα αυτού που το κατασκεύασε ή το διακόσμησε (π.χ. "Δούρις εποησε" - ο παραπάνω αρύβαλλος με τον νέο και τους Έρωτες), ή άλλες φορές δηλώνεται το όνομα κάποιου ΚΑΛΟΥ.

Εκτός από τους παραπάνω τύπους αρυβάλλων υπήρχαν και οι λακωνικοί αρύβαλλοι, οι αρύβάλλοι τύπου «Φικελλούρων» και οι μελαμβαφείς αρύβαλλοι.

Η πιο γνωστή χρήση του αρύβαλλου ήταν για καλλυντική χρήση ελαίων και στα δύο φύλλα με ιδιαίτερη όμως σημασία στους άρρενες αθλητές, κάνοντας τον αρύβαλλο αναπόσπαστο κομμάτι του βασικού εξοπλισμού τους (στλεγγίδα - σφουγγάρι- αρύβαλλος). Οι αθλητές συνήθιζαν να αλείφουν για λόγους υγιεινής το σώμα τους με ελαιόλαδο πριν από κάθε προπόνηση ή αγώνα. Στη συνέχεια αφού τελείωνε η άσκηση αφαιρούσαν το ελαιόλαδο μαζί με την σκόνη και τον ιδρώτα με ένα μεταλλικό εξάρτημα, τη στλεγγίδα. Μετά τους αγώνες η τεχνική μάλαξη των μυών με ελαιόλαδο βοηθούσε στην ξεκούραση - χαλάρωση του αθλητή, αποτελώντας επίσης και το τελευταίο στάδιο του καλλωπισμού τους.

Επίσης οι αρύβαλλοι χρησιμοποιούνταν σαν κτερίσματα σε τάφους αλλά και για σπονδές.

Ο ΤΑΦΟΣ ΤΟΥ "ΒΟΥΤΗΧΤΗ"

Ο τάφος του δύτη ή του βουτηχτή είναι ένα εξαιρετικό δείγμα ελληνικής ζωγραφικής και αξιόλογο αρχαιολογικό μνημείο της κλασσικής περιόδου, που χτίστηκε γύρω στο 480 π.Χ. και βρίσκεται στο μουσείο της Ποσειδωνίας (Paestum).

Σήμερα, πιστεύεται ότι  με την κίνηση αυτή του δύτη και την κατάδυσή του στη θάλασσα, συμβολίζεται το πέρασμα από ετούτο τον κόσμο στον θάνατο, η οποία θεωρείται ότι είναι συμβολική, μια αναπαράσταση της στιγμής του θανάτου, όταν η ψυχή βουτάει από τη ζωή στη θάλασσα της αιωνιότητας.

Τον τάφο αποτελούσαν πέντε ασβεστολιθικές πλάκες ζωγραφισμένες στις εσωτερικές τους πλευρές χρησιμοποιώντας την τεχνική της νωπογραφίας. Οι πίνακες στους τέσσερις τοίχους απεικονίζουν σκηνές από ένα συμπόσιο, ενώ η πλάκα κάλυψης του τάφου παρουσιάζει τη διάσημη σκηνή που δίνει στον τάφο το όνομά του, δηλαδή έναν νεαρό άνδρα σε πορεία κατάδυσης.

Ο τάφος του δύτη, όμως, αν προσέξει κάποιος  προσεκτικά, έχει μερικές από τις ωραιότερες σκηνές της ελληνικής ομοφυλοφιλίας. (επίκαιρο και σήμερα μια που η σημερινή μέρα θεωρείται η Διεθνής Ημέρα Ομοφυλοφιλικής Υπερηφάνειας...)

Έτσι σε μια πλάκα βλέπουμε τον μεγαλύτερο άντρα να έχει γενειάδα και τον μικρότερο να κρατά μια λύρα, αλλά να χαϊδεύει ταυτόχρονα τον μεγαλύτερο άντρα στο στήθος. Στο κέντρο της σκηνής στο ανάκλιντρο, βρίσκονται άλλοι δύο άντρες, ο ένας να παρατηρεί  επιδοκιμαστικά την ομοφυλοφιλική σκηνή, ενώ ο άλλος παίζει το παιχνίδι του κότταβου, ένα άχαρο ελληνικό παιχνίδι που ήταν πολύ της μόδας και στο οποίο έριχναν τα κατακάθια του κρασιού τους από ένα ρηχό κύπελλο που έπιναν  ή από το στόμα τους σε έναν στόχο. Τελείως αριστερά, βρίσκεται άλλος ένας άντρας ο οποίος μάλλον ετοιμάζεται να παίξει το ίδιο ανόητο παιχνίδι. 

 

Αλλά και η σκηνή στην άλλη μακριά πλευρά του τάφου, είναι και πάλι ένα συμπόσιο με εμφανή την έννοια της ομοφυλοφιλίας. Στα δεξιά απεικονίζεται πάλι ένα ομοφυλόφιλο ζευγάρι. Ο νεότερος, χωρίς γένια, διασκεδάζει τον μεγαλύτερο  άντρα  με το μούσι, παίζοντας τον διπλό αυλό. Παρατηρώντας το ζευγάρι στο κέντρο της σκηνής, βλέπουμε ότι και οι δύο κρατούν κύπελλα, κοιτάζοντας ο ένας τον άλλο στα μάτια με αγάπη. Ο άνθρωπος προς τα αριστερά έχει μια λύρα στο δεξί του χέρι και ένα αυγό στο αριστερό του χέρι, ένα πολύ γνωστό σύμβολο του σεξ εκείνες τις εποχές, ενώ για κάποιους άλλους ίσως είναι ένα αντικείμενο, μια πένα με την οποία πρόκειται να παίξει τη λύρα του.

Στις μικρές πλάκες βλέπουμε στη μια τη μικρή φιγούρα μιας γυναίκας, ντυμένη στα λευκά να παίζει τη φλογέρα, (η μόνη γυναίκα που απεικονίζεται στον τάφο). Στο κέντρο της εικόνας βρίσκεται ένας αθλητικός γυμνός άντρας, τον οποίο ακολουθεί ένας ηλικιωμένος άντρας που στηρίζεται σ’ ένα μπαστούνι.

Στην άλλη  πλάκα βρίσκεται η μορφή ενός νέου που φαίνεται να κρατά ένα φλιτζάνι με ποτό στο χέρι του, ενώ πίσω του βρίσκεται ένα μεγάλο δοχείο στο οποίο γινόταν η ανάμιξη του κρασιού με το νερό, γιατί ως γνωστόν οι αρχαίοι Έλληνες πάντα  έπιναν το κρασί τους αναμιγμένο με νερό και μόνο οι βάρβαροι το έπιναν σκέτο.

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΤΟΥ ΑΙΜΙΛΙΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΣΤΟΥΣ ΔΕΛΦΟΥΣ.

  

Χάλκινος έφιππος Ρωμαίος (ίσως ο Αιμίλιος Παύλος) κατατροπώνει Μακεδόνα

Σαν σήμερα το 168 π.Χ. διεξάγεται η Μάχη της Πύδνας, που θέτει τέλος στον Γ’ Μακεδονικό Πόλεμο. 

Οι Ρωμαίοι, με αρχηγό τον Λούκιο Αιμίλιο Παύλο, νικούν και συλλαμβάνουν αιχμάλωτο τον βασιλιά της Μακεδονίας Περσέα. Έτσι, ανοίγει ο δρόμος για την κατάκτηση της Ελλάδας από τους Ρωμαίους.
Αυτή η μάχη αποτυπώθηκε σαν ιστορικό αλλά και συμβολικό γεγονός στην στήλη του Αιμίλου Παύλου και στήθηκε μπροστά στον ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς. Στις πλάκες της ζωφόρου (σώζονται στο μουσείο) εικονίζονται σκηνές της μάχης. 

Το άλογο χωρίς αναβάτη σηματοδοτεί την έναρξη της μάχης (ένα ρωμαϊκό άλογο μπήκε μέσα στον μακεδονικό στρατό και άρχισε η μάχη, αφού χρησμός που υπήρχε δίσταζε τους δυο στρατούς να ξεκινήσουν τη μάχη)

 

οι μακρόστενες ασπίδες και τα ξίφη ανήκουν στους Ρωμαίους ενώ οι στρογγυλές και οι σάρισες στους Μακεδόνες

Μάλιστα η στήλη του μνημείου είχε γίνει από τον ίδιο τον Περσέα για να τοποθετούσε επάνω της το επίχρυσο έφιππο άγαλμά του μετά την υποτιθέμενη νίκη του.

Στη βάση της στήλης υπάρχει επιγραφή που δείχνει την υπεροψία των Ρωμαίων έναντι των Μακεδόνων:  

Lucius Aemilius, Filius Lucii, imperator,

de rege Perse Macedonibusque cepet

O Λεύκιος Αιμίλιος, υιός του Λεύκιου, αυτοκράτωρ,

κατέλαβε (τη στήλη) από τον βαιλέα Περσέα και τους Μακεδόνες.